فراز و نشیب گردشگری در ایران در سده ۱۳۰۰-۱۴۰۰

(با تحلیلی از گردشگری در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت)

مقدمه:
گردشگری به عنوان صنعتی پيشرو در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سياسی کشور به واسطه ماهيت خاص خود یكی از ابزارهای کليدی رشد و بالندگی انقلاب اسلامی در جهت تحقق تمدن نوین اسلامی ایرانی به شمار می­رود، البته این حوزه از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی جایگاه و اهمیت مناسبی در بین مسئولین و مقامات اجرایی کشور نداشته و اختلاف نظرهایی در خصوص بهره­بردای یا عدم بهر­ه­بردای از ظرفیت­های گردشگری وجود داشته و همچنان نیز وجود دارد، بسیاری از موافقان بر این موضوع تاکید داشته که با استفاده از ظرفیت­های گردشگری میتوان از مزایای آن بخصوص در حوزه اقتصادی استفاده کرد. در مقابل، افرادی بر اثرات منفی که این حوزه میتواند بر مقوله فرهنگ و اجتماع داشته باشد، تاکید داشته و رشد گردشگری را معادل فراموشی آداب و سنن، توسعه به سبک غربی و به دور از ارزشهای نظام اسلامی و دینی می­دانند. گزارش حاضر با همین هدف به بررسی جایگاه گردشگری در یکصد سال گذشته( قبل و بعد از انقلاب اسلامی)پرداخته و درنهایت سعی دارد با تحلیلی از جایگاه گردشگری در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، راهبردها و سیاست­های پیشنهادی را جهت سده جدید(۱۴۰۰-۱۵۰۰) ارائه نماید.

گردشگری پیش از انقلاب(دوره پهلوی، ۱۳۰۴ خورشیدی تا ۱۳۵۷ خورشیدی)

براساس آمارهای ورود گردشگران به کشور در نیم قرن اول مشخص می­شود که بیشترین برنامه­ریزی­ها و سیاست­ها در جهت ورود گردشگر از کشورهای اروپایی و آمریکا متمرکز بوده است و در همین راستا اقدامات و سیاست­های اجرایی پیاده­سازی می­شده است.

جدول شماره ۱: ورود جهانگردان خارجی به ایران بر حسب ملیت[۱]

[۱]  گزارش آماری سازمان جلب سیاحان(۱۳۵۱)

گردشگری پس از انقلاب(۱۳۵۷خورشیدی تاکنون)

با بررسی روند ورود گردشگران بین­المللی به ایران پس از انقلاب اسلامی مشاهده می­شود روند ورود مسافرین طی چهار دهه گذشته صعودی بوده و به طور متوسط با نرخ رشد ۱۵ درصد در حال افزایش بوده است. البته طی دهه اول(۱۳۵۹ لغایت ۱۳۶۷) با توجه به شرایط جنگی حاکم در ایران میزان ورود گردشگران به کشور در طی این دوران روند کاهشی داشته است.

جدول شماره ۳: ورود جهانگردان خارجی به ایران بر حسب ملیت[۱]

[۱]  گزارش عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری(۱۳۹۷)

براساس آمارهای ارائه شده بیشترین تعداد ورود گردشگران به کشور پس از انقلاب به ترتیب از کشورهای عراق، آذربایجان، افغانستان، ترکیه و پاکستان بوده است، که در مجموع ۸۷ درصد از گردشگران ورودی به کشور را شامل میشود.

راهبردهای پیشنهادی برای تحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در حوزۀ گردشگری

1. توسعۀ پایدار گردشگری
2. گردشگری دینی
3. گردشگری به‌عنوانِ صنعت پیشران در خدمت توسعۀ سطح کلی پیشرفت و عدالت
4. گردشگری علمی – آموزشی