تاملی در خدمات متقابل مسجد و فضای مجازی

بسم الله الرحمن الرحیم

مسجد در مجازستان

از همان زمان تاسیس مسجد در مدینه النبی توسط پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم تا امروز، مسجد بستری ارتباطی مبتنی بر مکان و زمان، برای مومنان و مسلمانان بوده است. اما از سوی دیگر، جهان امروز در عصر ارتباطات در زمینه ارائه سخت‌افزار‌ها و نرم‌افزارهای جدید ارتباطاتی و اطلاعاتی به سرعت پیش رفته است. این پیشرفت مخصوصا در حوزه رسانه‌های اجتماعی و مبتنی بر تعامل کاربر هر روز رنگ جدیدی به خود می‌بیند. رسانه‌هایی که پیوسته خط و مرزهای مکانی و زمانی را در هم شکسته و یک فضای بی‌مکان و بی‌زمان را ارائه می‌دهند. طبیعی است که با این شرایط هر چه جلوتر رویم ارتباطات مکان‌پایه و زمان‌پایه مسجدی بیشتر تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند. متاسفانه مساجد امروز ما هنوز نتوانسته‌اند خود را با شرایط زمان وفق دهند و تهدیدات فضای مجازی را تبدیل به فرصت کنند. به طور مثال، همه‌گیری کرونا در دوره‌ای از زمان منجر به تعطیلی کامل بسیاری از مساجد شد، این در حالی است که تنها بخشی از کارکردهای مسجد بعد عبادت دسته‌جمعی است و مابقی کارکردهای آن می‌توانست توسط فضای مجازی ادامه یابد.

به نظر می‌رسد فعالیت مساجد در فضای مجازی از چند جهت دارای اهمیت باشد:

بخش زیادی از کارکردهای مسجد در صورت نیاز می‌تواند به صورت مجازی پیگیری شود.
بخشی از عدم استقبال از مساجد و برنامه‌های آن به خاطر ضعف در اطلاع‌رسانی است.
تصویر فعلی مسجد در ذهن مردم به چند عمل عبادی محدود شده است. فعالیت مساجد در رسانه‌ها مخصوصا فضای مجازی می‌تواند این تصویر را در ذهن مردم تغییر داده و گفتمان جدیدی از مسجد را ارائه دهد.
ذکر خدا در جامعه رسانه‌زده امروز را بیشتر می‌کند.
بسیاری از محدودیت‌هایی که در فضای حقیقی برای مسجد وجود دارد در فضای مجازی وجود ندارد. لذا از این منظر به گسترش کارکردهای مسجد می‌انجامد.
اگر سیاستگذاری درستی در تعامل با مخاطب به صورت مجازی وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به افزایش ارتباطات حضوری و تعداد نمازگزاران مسجد مخصوصا قشر جوان و نوجوان شود.
پرسش‌ها و شبهات بسیاری که مردم دارند و عموما به خاطر حیا زیاد و یا همت کم به دنبال پاسخ آن نمی‌روند، از طریق بستری که فضای مجازی می‌تواند برای مساجد ارائه دهد، قابلیت پرسش به صورت ناشناس دارد و به راحتی مرتفع می‌شود.
…

همچنین باید توجه داشت که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کنونی به شدت تشنه مطالب و محتوای سالم و جذاب اسلامی است که فعالیت بیشتر مساجد و اهالی آن در فضای مجازی می‌تواند بخشی از این خلأ مهم را پر کند. انقلاب اسلامی در گام دوم خود، برای تربیت صحیح فرزندان خود، نیازمند انتقال مفاهیم اسلامی و انقلابی به نسل‌های جدید است. با توجه به رسالت مساجد و کارکرد جدایی‌ناپذیر تبلیغی و رسانه‌ای آن و نیز روند افزایشی گرایش نسل جوان انقلاب به فضای مجازی، این نهاد مهم اسلامی راهی جز گسترش فعالیت‌های خود در این فضا ندارد.